Actueel.

De uitdagingen rondom het lerarentekort in het voortgezet onderwijs zijn alom bekend, maar een recent onderzoek werpt nieuw licht op een vaak over het hoofd gezien aspect: het verborgen potentieel van gekwalificeerde leraren die momenteel niet actief zijn in het onderwijs. Dit zogenoemde "verborgen reserve" vormt een interessante kans om het lerarentekort aan te pakken zonder afhankelijk te zijn van langdurige opleidingstrajecten.

In een recent onderzoek van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit Maastricht wordt het concept van "verborgen reserves" binnen het onderwijs en de zorg uitgebreid geanalyseerd. 

Deze blog richt zich specifiek op de bevindingen die relevant zijn voor het voortgezet onderwijs. We bespreken de belangrijkste resultaten, belichten de uitdagingen en reiken mogelijke oplossingen aan om deze reserves te activeren en het lerarentekort effectief aan te pakken.

Lees ook: Meer studenten kiezen voor een lerarenopleiding

Het tekort aan docenten in cijfers

In 2023 was het tekort aan docenten in het voortgezet onderwijs maar liefst 3.800 fte. Dit tekort raakt de kwaliteit van het onderwijs direct. Toch is er hoop: Nederland kent een verborgen arbeidsreserve van bijna 29.000 fte.

Volgens het onderzoek zijn er in het voortgezet onderwijs aanzienlijke verborgen reserves. Maar liefst 36% van de afgestudeerde tweedegraads leraren is momenteel niet werkzaam in het onderwijs. Dit percentage is nog hoger voor leraren in specifieke vakgebieden, zoals moderne vreemde talen, waar tot 75% van de afgestudeerden niet voor de klas staat. 

Wie zijn de onzichtbare docenten die we nodig hebben?

De verborgen reserves in het voortgezet onderwijs zijn een diverse groep die gekwalificeerd zijn om les te geven, maar op dit moment niet in het onderwijs werkzaam zijn. Ze bestaan uit verschillende subgroepen:

• Gekwalificeerde leraren die een andere sector hebben gekozen: Deze groep heeft een lesbevoegdheid maar heeft de overstap gemaakt naar banen buiten het onderwijs, bijvoorbeeld in de zakelijke dienstverlening of non-profitorganisaties.

• Parttime werkende docenten: Veel leraren werken in deeltijd en hebben het potentieel om hun uren uit te breiden, mits de werkomstandigheden aantrekkelijker worden gemaakt.

• Voormalige leraren die uitgestroomd zijn: Dit omvat professionals die vanwege werkdruk, burn-out, of privéomstandigheden het onderwijs hebben verlaten, maar mogelijk bereid zijn terug te keren.

• Leraren met een inactieve status: Deze groep omvat afgestudeerde docenten die tijdelijk niet werken, bijvoorbeeld door zorgverlof, werkloosheid of omdat ze een andere opleiding volgen.

• Zij-instromers met een onderwijsdiploma: Mensen die een lesbevoegdheid hebben behaald via zij-instroomprogramma’s maar niet zijn doorgegaan in het onderwijs.

• Pensioengerechtigde leraren: Leraren die officieel met pensioen zijn gegaan, maar mogelijk bereid zijn om terug te keren in een deeltijd- of ondersteunende rol.

Daarnaast zou het uitbreiden van de werkweek van parttime docenten met slechts enkele uren een verschil kunnen maken van meer dan 8.000 fte.

Waarom verlaten docenten het onderwijs?

Veel leraren verlaten het vak binnen vijf jaar na afstuderen. De belangrijkste redenen zijn:

• Werkdruk: Meer dan 55% van de actieve leraren ervaart vaak hoge werkdruk.
• Burn-outklachten: Bijna 27% van de leraren kampt met burn-outklachten.
• Werk-privébalans: 11,3% geeft aan moeite te hebben met de balans tussen werk en privé.
• Gebrek aan autonomie: Slechts 12,6% van de actieve leraren ervaart regelmatige autonomie in hun werk, terwijl dit percentage bij de verborgen reserve 47,4% is.

Een groot aantal docenten verlaat het onderwijs al binnen vijf jaar na afstuderen, voornamelijk door de bovenstaande factoren. Deze uitdagingen maken het moeilijk om docenten in het vak te behouden en dragen bij aan het groeiende personeelstekort in het onderwijs.

Wat kan er worden gedaan?

Om het tekort aan te pakken, is het cruciaal om de verborgen reserve te activeren en verdere uitval te voorkomen. Dit kan door:

• Werkdruk te verminderen – door bijvoorbeeld administratieve lasten te verlagen en klassen kleiner te maken.
• Meer autonomie te bieden – zodat leraren meer controle krijgen over hun lessen en werktijden.
• Financiële prikkels in te zetten – zoals salarisverhogingen en bonussen voor herintreders of extra uren.
• Flexibele werktijden aan te bieden – vooral belangrijk voor docenten met zorgtaken.

Een kansrijk potentieel

De verborgen reserve biedt een kansrijk potentieel om het tekort aan leraren in het voortgezet onderwijs aan te pakken. Door beter in te spelen op hun behoeften en het verminderen van werkdruk kan het onderwijs weer aantrekkelijk worden gemaakt. Dit vraagt echter om gerichte investeringen en structurele veranderingen. Alleen dan kunnen we een stabiele toekomst voor het onderwijs garanderen.

Oplossingen: hoe activeert upwijs het potentieel?

Bij Upwijs Recruitment begrijpen we de complexiteit van deze uitdagingen en zetten we in op effectieve oplossingen. We bieden flexibele werkmodellen, met contracten op maat voor deeltijders en herintreders, en flexibele werktijden om de balans tussen werk en privé te verbeteren.

Daarnaast zorgen we voor marktconforme salarissen en aantrekkelijke bonussen voor herintreders en extra uren. Onze persoonlijke begeleiding en coaching ondersteunen herintredende docenten, terwijl directe communicatielijnen zorgen voor een snelle en effectieve match tussen scholen en kandidaten.

Bron: klik hier om het onderzoek te lezen

We houden je actief op de hoogte over vele onderwijszaken.